... Predavanje 1. Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 1 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

Transcription

1 1 TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE Predavanje 1 Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 1 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

2 1 LITERATURA Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 2 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

3 1 Uvod Tehnički sistemi zaštite od požara i provale Šta se štiti? ljudi (život, privatnost, privatna konverzacija,...) objekti (sadržaj objekta, tehnološki proces, informacije,...) tehnološki proces (sredstva za rad, radni proces,...) Od čega se štiti? požar, eksplozija, hemijski akcident,... neovlašćeni pristup (provala, vandalizam, krađa,...) narušen radni proces (poremećaji procedura, faza procesa rada,...) Elementi potpune fizičko tehničke zaštite ljudi, objekata i prostora aktivna zaštita (detekcija, alarmiranje, izvršne funkcije,...) pasivna zaštita (sigurnosne barijere, zidovi, vrata,...) službe odvraćanja i prevencije procedure korišćenja procedure testiranja i održavanja Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 3 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

4 1 Uvod Tehnički sistemi zaštite od požara i provale od momenta alarmiranja (dojave požara, provale, itd.) direktno zavisi veličina moguće/nastale štete vreme zaštite = vreme detekcije + vreme prenosa informacije + vreme intervencije Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 4 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

5 1 Prikupljanje podataka - pojmovi i definicije Podatak -> obrada podataka -> Informacija Signal Sistemi za prikupljanje podataka (analogni, digitalni, informacioni sistemi, merno-informacioni sistemi) Sistemi koji rade u realnom vremenu terminologija (veliki broj različitih, neusaglašenih termina) - Alarm Systems, Fire Alarm Systems, Fire Detection Systems, Burglar Alarm Systems, Intruder Alarm Systems, Perimeter Detection System... Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 5 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

6 1 Prikupljanje podataka - pojmovi i definicije Mnogi parametri požara i provale mogu biti upotrebljeni za alarmiranje bez pretvaranja osnovne veličine u električnu! (Toplota koja prekida kontakt, magnet koji uspostavlja kontakt,...) Sa gledišta integralne zaštite gde se sa jednog mesta nadgleda bezbednosna situacija, potrebno je sve izmerene veličine transformisati u električni signal. Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 6 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

7 1 Struktura i funkcije sistema zaštite od požara i provale Tehnički sistemi zaštite od požara i provale su sistemi koji rade u realnom vremenu i pripadaju klasi merno-informacionih sistema. Podsistemi sistema zaštite od požara i provale aktivni podsistemi (senzori, detektori/javljači, centrale, računarske mreže,...) pasivni podsistemi (barijere, zidovi, brave,...) pomoćni uređaji (uređaji za napajanje, uključivanje/isključivanje podsistema,...) Funkcije sistema zaštite od požara i provale otkrivanje/detekcije, prenos signala alarma u centralnu jedinicu (centralu), obrada alarma u centralnoj jedinici i lokalno alarmiranje, izvršne funkcije centrale (funkcije intervencije), prenos informacija o alarma na daljinu. Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 7 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

8 1 Senzori i detektori (javljači, davači,...) Pojmovi to sense (osetiti) i to detect (otkriti) iz engleskog jezika su iskorišćeni u većini jezika za definisanje komponente koja je osetljiva na fizičke, hemijske ili energetske promene u okruženju. Pojam detector je u anglo-saksonskoj literaturi širi jer definiše uređaj koji sadrži sensing element. Pojam transducer se koristi za tip detektora koji obavljaju konverziju energije iz jednog oblika u drugi, tj. energiju izvora koristi za generisanje energije za drugi uređaj na izlazu. U ruskom jeziku se koriste pojmovi датчик i сенсор, s tim što se preporučuje upotreba termina извещатель koji je ekvivalentan pojmu javljač kod nas. Posledica upotrebe navedenih termina u ruskom jeziku je da se i kod nas sreće i pojam davač (signala). Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 8 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

9 1 Detektori struktura i funkcije Detektor (javljač) je osnovni gradivni element svakog sistema za prikupljenje podataka koji pripada klasi merno - informacionih sistema. Detektor se sastoji od tri osnovne celine: senzorskog dela koji reaguje na na promenu parametara koji se prate u okruženju pretvaračkog dela koji podatak od senzora transformiše u električnu veličinu dela za kondicioniranje signala koji obavlja pojačanje, filtriranje i normalizaciju signala dobijenog od senzora Ovo je minimalna struktura svakog detektora koji na izlazu daje analogni električni signal (struju ili napon). U većini primena vrši se i pretvaranje u digitalni oblik (A/D konverzija) radi lakše obrade i prosleđivanja signala višem nivou nadzora. Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 9 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

10 1 Detektori poluprovodnička tehnologija Razvojem poluprovodničke tehnologije, senzori kao elementi čija je uloga da otkriju materijalne i energetske promene različitog tipa u okruženju, postaju uređaji kod kojih promena parametra u okruženju koja se nadgleda, rezultuje promenom električnog signala na ulazu. U manjem broju slučajeva poluprovodnički senzori ne zahtevaju izvor energije za rad (npr. detektori sa fotodiodama koji generišu električni signal u zavisnosti od količine primljene svetlosti). Senzori mogu da funkcionišu i na indirektan način u odnosu na pojavu, na primer, temperatura može da se meri preko naponsko strujne karakteristike diode, ili merenjem promene mehaničkih karakteristika (širenja) trake koja se sastoji od dva ili više slojeva različitih metala (bimetali, itd.). Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

11 1 Detektori najopštije podele Prema mestu postavljanja unutrašnji (+ 5 C do + 45 C, otpornost na prašinu, vlagu,...) spoljni (- 20 C do + 60 C, otpornost kiša, sneg, magla, prašina,... ) Prema načinu detekcije pasivni (ne zahtevaju dodatnu energiju za rad, vrše analizu različitih oblika energije u prostoru koji se štiti) aktivni (generišu i šalju energiju u okolni prostor, vrše analizu primljene energije) Prema površini pokrivanja prostora koji se nadgleda tačkasti (detektuju pojavu u okolini tačke postavljanja) linijski (detektuju pojavu duž linije) površinski (detektuju promene u okviru površine nadgledanja) prostorni (detektuju promene u definisanom prostoru koji se nadgleda) Prema načinu generisanja alarma Detektori/javljači sa dva stanja normalno stanje/alarmno stanje Detektori/javljači sa više stanja jedno od većeg broja stanja od normalnog do alarmnog stanja (normalno stanje, više nivoa predalarma, alarm) Analogni detektori/javljači vrednost izmerene pojave u analognom ili digitalnom obliku Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

12 1 Detekcija u elektromagnetnom spektru U savremenim tehničkim sistemima zaštite najzastupljeniji su uređaji koji detektuju pojedine delove elektromagnetnog spektra koji pripadaju fizičkoj pojavi koja se nadgleda: radio talasi i mikrotalasno zračenje ultrazvučni detektori provale mikrotalasni detektori provale infracrveno zračenje aktivni i pasivni infracrveni detektori provale, infracrveni detektori požara ultraljubičasto zračenje ultraljubičasti detektori požara Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

13 1 DEFINICIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Sistemi za otkrivanje i dojavu požara (sistemi za detekciju požara, eng. Fire Detection System, Fire Alarm System, rus. Системы пожарной сигнализации ) - sistemi koji rade u realnom vremenu i pripadaju klasi merno-informacionih sistema. A - automatski detektor (javljač) požara; B -uređaj za nadzor i upravljanje.; C - element za signalizaciju i/ili alarmiranje - izvan elementa B, u slučaju požara daje zvučne i/ili svetlosne signale; D - ručni javljač požara. Uređaj za ručno aktiviranje alarma; E - predajni uređaj daljinske signalizacije o požaru; F - prijemni uređaj daljinske signalizacije o požaru; G -uređaj za upravljanje automatskom protivpožarnom zaštitom; H -uređaj za automatsku protivpožarnu zaštitu; J - predajni uređaj za daljinsku signalizaciju neispravnosti, K -prijemni uređaj za daljinsku signalizaciju neispravnosti, L - izvor napajanja. Funkcionalne grupe sistema za dojavu požara XYZ komponente sistema definisane standardom ISO i SRPS (JUS) N.S6.200 (Prema standardu obavezna je samo X komponenta, kao minimum koji treba da poseduje sistem za dojavu požara, ali većina današnjih sistema sadrži sve ili gotovo sve elemente) 3.10 fire detection and fire alarm system group of components including the control and indicating equipment which when arranged in (a ) specific configuration(s) is capable of detecting and indicating a fire, and giving signals for appropriate action. EN 54-1 Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

14 1 FAZE RAZVOJA POŽARA SA ASPEKTA DETEKCIJE Dinamika sagorevanja zavisi od strana požarnog trougla: goriva materija izvor toplote - kiseonik Detekcija: energija -> (toplotna, EM zračenje) ili čestice (dim) Pojave koje se detektuju -> DIM, TOPLOTA, PLAMEN, CO Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

15 1 DETEKTORI (JAVLJA( JAVLJAČI) POŽARA - Definicije javljača a požara... požarni detektor (javljač) požara je deo sistema za automatsko otkrivanje požara koji neprekidno ili u određenim vremenskim razmacima prati odgovarajuće fizičke i/ili hemijske promene koje omogućavaju otkrivanje požara u prostoru koji je pod kontrolom (JUS/SRPS N.S6.200) A part of an automatic fire detection system that contains at least one sensor which constantly or at frequent intervals monitors at least one suitable physical and/or chemical phenomenon associated with fire, and that provides at least one corresponding signal to the control and indicating equipment. (EN fire detector, ISO 7240: Part I fire detector) Пожарный извещатель - Устройство для формирования сигнала о пожаре (ГОСТ ) Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

16 1 JAVLJAČI I POŽARA - Inteligentni javljači i požara Komponenta koja vrši: konverziju merene veličine (dim, toplota, EM zračenje) u električnu; kondicioniranje električnog signala; kontrolu da li je merena veličina prešla unapred definisan prag (pragove); lokalnu zvučnu/svetlosnu signalizaciju; lokalnu obradu; odziv na jedinstvenu adresu koja ga identifikuje; komuniciranje sa nadređenim nivoom i izvršavanje komandi i funkcija od nadređenog nivoa (centralna jedinica); samotestiranje i autokalibraciju. Javljač četvrte generacije Mooreov zakon razvoja integrisanih komponenti Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

17 1 JAVLJAČI I POŽARA Opšte karakteristike javljača a požara Odziv javljača požara: t 0 javljač plamena, t 1 javljač dima t 2 termički javljač (TD) t 3 termički javljač (TM) Osnovne osobine javljača osetljivost - analitički se definiše kao odnos nastalog električnog signala i pojave koja je signal prouzrokovala (odnos promene na izlazu prema promeni na ulazu); inertnost - vreme potrebno da izlaz dostigne 63% (tj. 1/e) zahtevane vrednosti odziva na datu ulaznu pobudu; zona dejstva - rastojanje od koga pojava aktivira javljač; zaštita od smetnji - imunost javljača na smetnje iz okruženja u kome se nalazi. Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

18 1 JAVLJAČI I POŽARA Vrste i podele javljača požara Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

19 1 JAVLJAČI POŽARA Vrste i podele javljača požara Prema načinu aktiviranja Ručni javljači Automatski javljači Prema površini pokrivanja Tačkasti Linijski Prema načinu odziva Javljači granične vrednosti Javljači razlika Javljači brzine promena Prema mogućnosti resetovanja Prema načinu resetovanja Prema mogućnosti demontaže Automatski (prema principu rada) Javljači toplote Termomaksimalni Termo diferencijalni Dimni javljači Jonizacioni Optički Javljači gasa Javljači CO Javljači plamena Ultraljubičasti Infracrveni Višesenzorski javljači Javljači sa dva stanja normalno stanje / alarmno stanje Javljači sa više stanja jedno od većeg broja stanja između normalnog i alarmnog stanja Analogni javljači vrednost izmerene pojave u digitalnom ili analognom obliku Javljači bez mogućnosti adresiranja klasični, konvencionalni, kolektivni Javljači sa mogućnošću adresiranja adresibilni javljači Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

20 1 Pitanjazausmenideoispita 1. Prikupljanje podataka - pojmovi i definicije Podatak, Signal, Informacija, Sistemi koji rade u realnom vremenu. 2. Senzori i detektori Pojam detektora i osnovne komponente detektora, Poluprovodnički senzori, Primena detekcije pojedinih delova elektromagnetnog spektra u u tehničkom sistemu zaštite. 3. Definicija sistema za dojavu požara X komponenta sistema za dojavu požara, Y komponenta sistema za dojavu požara, Z komponenta sistema za dojavu požara. 4. Parametri razvoja požara sa aspekta detekcije Faze požara posle nastanka sa aspekta detekcije, Materijalna, energetska pretvaranja i produkti sagorevanja. 5. Javljači (detektori) požara Definicija javljača požara prema SRPS (JUS) N.S6.200, Inteligentni javljači požara, Opšte karakteristike javljača požara. 6. Vrste i podele javljača požara Podela javljača požara prema načinu aktiviranja i prema principu rada, Podela javljača požara u odnosu na na površinu pokrivanja i prema broju stanja na izlazu. Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević

21 1 Adresa za kontakt: Dr Milan Blagojević, red. prof. Fakultet zaštite na radu u Nišu Niš, Čarnojevića 10a milan.blagojevic@znrfak.ni.ac.rs Hvala na pažnji! Novembar FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje Prof. dr Milan Đ. Blagojević